Wyładowania elektrostatyczne (ang. Electrostatic Discharge, w skrócie ESD) to zjawisko znane każdemu z nas – chyba każdy poczuł kiedyś lekką iskierkę przy dotknięciu klamki lub innego metalowego przedmiotu. Choć taka iskra trwa ułamek sekundy, może wywołać poważne szkody. W środowisku pracy nawet z pozoru niewielkie wyładowanie bywa bardzo groźne. Na szczęście istnieją sposoby, by zapobiegać gromadzeniu ładunków statycznych. Jednym z nich jest specjalistyczne obuwie ESD, które odprowadza nagromadzoną elektryczność z ciała użytkownika.

Czym jest ESD i jakie stwarza zagrożenie?

ESD oznacza gwałtowne wyrównanie potencjałów elektrycznych pomiędzy dwoma obiektami na skutek przeskoku ładunku. Dochodzi do niego np. wtedy, gdy naelektryzowane ciało pracownika dotknie uziemionego metalowego przedmiotu – zgromadzona elektryczność natychmiast odpływa, często w formie przeskakującej iskry.

Takie wyładowanie może wyrządzić poważne szkody. Nawet bardzo niewielka iskra w strefie wybuchowej wystarczy do zapłonu palnych gazów, a delikatne układy scalone mogą zostać uszkodzone napięciem tak niskim, że człowiek go nie poczuje. Z tego powodu kontrola elektryczności statycznej jest tak istotna w wielu gałęziach przemysłu.

Profesjonalna ochrona w miejscu pracy zaczyna się od stóp.

Wybierz ochronne obuwie DEMAR i pracuj bez ryzyka.

Sprawdź dostępne modele.

Ochrona przed elektrycznością statyczną na stanowisku pracy

W warunkach przemysłowych to często sami ludzie stanowią główne źródło groźnych ładunków elektrostatycznych. Chodzenie po nieodpowiedniej posadzce czy pocieranie ubrania może sprawić, że na powierzchni ciała zgromadzi się znaczna różnica potencjałów. Jeśli naelektryzowany pracownik dotknie wrażliwego elementu elektronicznego lub znajduje się w otoczeniu łatwopalnych substancji, może dojść do niekontrolowanego wyładowania.

Aby temu zapobiec, stanowiska pracy wyposaża się w systemy uziemiające (np. specjalne maty podłogowe), a pracownicy muszą nosić odzież i obuwie o właściwościach antyelektrostatycznych. Specjalna odzież z włóknami rozpraszającymi odprowadza ładunki z ciała, natomiast obuwie ESD zapewnia ich kontrolowany odpływ do podłoża.

W praktyce buty ESD to wyspecjalizowany rodzaj obuwia antystatycznego o bardziej rygorystycznych parametrach przewodzenia – cechują się jeszcze niższym oporem elektrycznym, przez co ładunki rozpraszane są szybciej niż w standardowym obuwiu antyelektrostatycznym. Pamiętajmy, że buty ESD nie chronią przed porażeniem prądem – przeciwnie, celowo przewodzą ładunki do ziemi, dlatego stosuje się je tylko tam, gdzie priorytetem jest ochrona przed ESD.

Jak działa obuwie ESD?

Obuwie ESD z zewnątrz wygląda jak zwykłe buty robocze, jednak w jego podeszwach zastosowano domieszki materiałów przewodzących (np. włókna węglowe w mieszance gumowej). Dzięki temu buty odprowadzają ładunek elektrostatyczny z ciała do ziemi w kontrolowanym tempie. Odprowadzanie ładunku działa prawidłowo tylko wtedy, gdy stopa ma bezpośredni kontakt z wnętrzem buta – dodatkowa izolująca wkładka lub zbyt grube skarpety mogą osłabić skuteczność ochrony ESD. Warto dodać, że obuwie ESD spełnia jednocześnie wszystkie typowe wymagania BHP odpowiedniej klasy (S1, S2, S3) – właściwość ESD jest po prostu dodatkową cechą modelu.

Zastosowania obuwia ESD – kto powinien je nosić?

Przede wszystkim obuwie ESD jest wymagane w przemyśle elektronicznym i elektrycznym. Wszędzie tam, gdzie pracuje się z elementami czułymi na wyładowania (np. montaż układów, produkcja komponentów komputerowych, serwis elektroniki), personel powinien mieć odzież oraz buty o właściwościach ESD. Dotyczy to również branży motoryzacyjnej, gdzie na liniach montażowych samochodów standardem jest noszenie obuwia antyelektrostatycznego w celu ochrony wrażliwej elektroniki pojazdów.

Drugim obszarem zastosowań są wszelkie strefy zagrożone wybuchem. Mowa o przemyśle chemicznym, petrochemicznym, farmaceutycznym czy lakierniczym – czyli miejscach, gdzie w otoczeniu występują palne pary, gazy lub pyły. W takich warunkach nawet iskra powstała z nagromadzonego na ciele ładunku może wywołać zapłon. Dlatego obuwie ESD bywa wprost wymagane przepisami BHP i znacząco zwiększa bezpieczeństwo ludzi oraz chronionych instalacji.

Jak wybrać odpowiednie buty ESD?

Wybierając obuwie ESD, należy kierować się podobnymi kryteriami jak przy doborze każdego obuwia roboczego – z tą różnicą, że musi ono posiadać certyfikowane właściwości ESD. Po pierwsze, dobierzmy klasę bezpieczeństwa butów do zagrożeń na danym stanowisku. Na lżejszych stanowiskach w suchym otoczeniu wystarczające mogą być półbuty klasy S1 (podnosek ochronny, ESD, bez wkładki antyprzebiciowej). Gdy istnieje ryzyko przebicia podeszwy lub kontaktu z cieczami, lepiej wybrać obuwie S1P (z wkładką antyprzebiciową) albo S3 (trzewiki, dodatkowo odporne na przemoczenie).

Po drugie, zwróćmy uwagę na rodzaj obuwia i jego konstrukcję, aby zapewnić sobie maksymalny komfort pracy. Latem dobrze sprawdzają się przewiewne sandały ESD, które łączą wymaganą ochronę z lekkością. Przykładem są sandały ochronne NEO S1 SRC – lekkie obuwie z kompozytowym podnoskiem i antypoślizgową podeszwą. Dzięki właściwościom ESD można w nim bezpiecznie pracować nawet w upalne dni, bez obaw o gromadzenie się ładunków.

Jeżeli potrzebne jest bardziej zabudowane obuwie na cały rok, dobrym wyborem będą niskie półbuty ESD. Przykładem są półbuty ochronne X-FLOW S1 ESD – lekki model z przewiewną cholewką, zapewniający wysoki komfort nawet podczas długiej pracy. X-FLOW S1 ESD zachowuje pełnię funkcji ochronnych: ma kompozytowy podnosek i spełnia wymagania norm ESD (EN 61340-5-1).

Do pracy w cięższych warunkach – na zewnątrz lub w kontakcie z chemikaliami – lepiej wybrać wyższe trzewiki ESD. Przykładowo trzewiki ochronne GLOSS UP 2 L S3 SRC – z wytrzymałą, wodoodporną skórą, kompozytowym podnoskiem oraz podeszwą odporną na oleje i poślizg. Rozpraszają także ładunki elektrostatyczne, zapewniając pełną ochronę przed efektem ESD.

W trosce o bezpieczeństwo

Obuwie ESD jest nieodzowne tam, gdzie nawet niewielka iskra może spowodować eksplozję lub zniszczyć czułe urządzenia. Dzięki specjalnej konstrukcji buty takie odprowadzają ładunki statyczne z ciała w kontrolowany sposób, zapobiegając groźnym wyładowaniom. Ich stosowanie chroni zdrowie pracowników oraz wytwarzane produkty przed skutkami ESD. Wybierając buty ESD, należy upewnić się, że spełniają one normy (np. EN 61340-5-1) i są dostosowane do warunków pracy. To po prostu inwestycja w bezpieczeństwo procesów i spokój w miejscu pracy.